Gespreksadviezen – Suicidepreventie voor kerken

GESPREKSADVIEZEN BIJ SUÏCIDALITEIT

Deze voorbeelden dienen om de allereerste, (vaak heel zwakke) signalen op te vangen en te benutten. Zeker 95% van de suïcidanten geeft signalen af, omdat de suïcidant wezenlijk niet dood wil maar zijn problemen opgelost wil zien. De toestand verergert echter door een tunnelvisie, door schaamte-,en schuldgevoel, en door de frustratie dat de signalen/problemen niet opgemerkt/erkend worden door anderen. Het is dus de kunst om in een gesprek enerzijds de hulpeloosheid te erkennen en anderzijds hoop te bieden. Normaliseer het onderwerp zonder de ernst ervan te veronachtzamen.

-De CASE benadering

Bij actuele suïcidegedachten kun je de gesprekswijze hanteren van de CASE-benadering. (zie schema).

Dat houdt in dat je – aanhakend op de suïcidegedachten – de focus van de suïcidant via een omweg richt op de toekomst. Je kunt niet meteen over de toekomst beginnen te praten, want dan voelt de suïcidant zich niet gehoord. Als je echter van het `start kader` (dat wil zeggen eerst over het hier en nu spreken) overstapt op nummer 2 en daarna nummer 3, dan kom je uiteindelijk uit op verwachtingen en plannen voor de toekomst. (nummer 4)

Tot zo ver de `CASE benadering`

Verder is het goed de volgende gespreksadviezen op te volgen

-VERMOEDENS BESPREEKBAAR MAKEN
Bij een klein signaal dient meteen openlijk te worden doorgevraagd. Als dit zonder verwijt of veroordeling; zonder emotionele lading; neutraal wordt gedaan, zal er waarschijnlijk vooral waardering voor zijn. Maar hoe beter je iemand kent des te moeilijker is het om objectief signalen waar te nemen.
Bijvoorbeeld: Iemand zegt: `Nou, ik zie het leven maar somber in, voor mij hoeft het niet meer.` Vraag `Bedoel je dat je net zo lief dood wilt zijn?`.
Als de confident hier bevestigend op antwoord, dien je steeds concretere vragen te stellen en feiten benoemd zien te krijgen.
De confident zegt `ja`.
Vraag: `Maar bedoel je dat je wel eens denkt dat je er zelf een eind aan zou kunnen maken?`
Bij een niet-bevestigend antwoord zou je kunnen reageren op een manier die de deur naar vertrouwelijkheid alsnog opent:
`Nou, het is wel voorstelbaar, er zijn zoveel mensen die het opgeven, zo vreemd is dat niet, dus vandaar dat ik even dacht dat je …`
Bij een bevestigend antwoord is het goed om in te zoomen en concreter te worden.
-`En heb je wel eens bedacht hoe je dat zou kunnen doen?`
-`Hoe vaak denk je daar aan? Wanneer dacht je dat voor het laatst?`
-`Heb je dat idee vandaag ook?`

-EMPATISCH DOORVRAGEN
Zolang de confident in bevestigende zin antwoord moet je in uw vraagstelling concreter worden. Hou er wel rekening mee dat men tijd nodig heeft om deze moeilijke onderwerpen te verwoorden vanwege schaamte en zelfveroordeling. Maar hoe `gewoner` en vertrouwelijker je er over spreekt, des te makkelijker zal men in gesprek komen.

Voorbeelden van verder inzoomen en verder concretiseren:
-`je bedoelt dat je je zelf wel eens zou kunnen ophangen… (voor de trein zou kunnen springen, van een flat zou kunnen springen)?`
-`Heb je wel eens aanstalten gemaakt om dat te doen?`
-`Hoe vaak, wanneer, waar?`
-`Heb je al (een touw, opgespaarde pillen, afscheidsbrief, mes, pistool) ergens klaar liggen?` Of: `weet je al van welke flat, bij welk spoor, in welk water…?`
-`Heb je al een moment (dag, datum, maand, jaar) in je hoofd om dat te doen?
Als dit alles concreter wordt ben je beter in staat om de ernst van de situatie in te schatten

-DISCREPANTIE ZICHTBAAR MAKEN:
Hierna laat je zien dat hij of zij op twee gedachten hinkt, door te wijzen op het feit dat de suïcidant dit alles verteld heeft.
`dat duidt er op dat je eigenlijk niet dood wilt, maar dat je de situatie, het lijden, de hopeloosheid en de depressiviteit opgelost wilt hebben`.
Na het inzoomen kun je nu uitzoomen van de gedachten en voornemens van de cliënt, naar zijn omgeving, naar betekenisvolle anderen en naar eventuele hulpverlening.
Dit vereist een doorvragen naar feiten als:
-`Zijn er anderen in je omgeving die hiervan op de hoogte zijn?`
-`Is er iemand bij wie je je vertrouwd voelt om hier verder over te praten?`
-`Heb je hier hulp voor? Met wie zou je willen spreken?`

-HOOP EN UITKOMST BIEDEN
De volgende stap is het bieden van hoop, door mogelijke uitwegen te benoemen. U wijst de suïcidant er op dat hij net open geweest is en dat dat het begin is van de komende oplossing. U laat zien dat veel overlevenden van een zelfmoordpoging, nu dankbaar zijn dat zij een stabiel leven hebben. Je benadrukt dat er veel mogelijk is op gebied van hulpverlening en oplossende aandacht voor de problemen die de confident nu nog ervaart. Concrete afspraken voor aandacht en contact kunnen snel verlichting brengen en de situatie draagbaar maken.
Zie verder het overzicht met de vijf fasen van suïcidaliteit `WAT KAN EEN PASTORAAL WERKER DOEN`.

-AFSPRAKEN MAKEN
Regel indien nodig ter plekke contact met de huisarts of reeds betrokken hulpverlening. Maak in ieder geval een afspraak voor vervolgcontact op zeer korte termijn. Dit kan zijn nog dezelfde dag, eventueel meerdere momenten en/of de volgende dag(en). Sluit nooit het gesprek af zonder concrete werkbare afspraken voor een vervolggesprek gemaakt te hebben.

Wilt u ons een vraag stellen over deze gespreksadviezen, klik dan hier.